Συνέντευξη του μοναχού Μιχαήλ στην Κυριακάτικη.
«Στο Αγιο Όρος παίρνουν ψυχοφάρμακα!»
Ο πατήρ Μιχαήλ, ένας παλιός αγιορείτης μοναχός, ζει σε ένα κελί στην ορεινή Κορινθία. Και από εκεί καταγγέλλει «πράγματα και θαύματα» για την αθωνική πολιτεία: από ομοφυλοφιλία μέχρι εθισμό σε βαριά ψυχοφάρμακα!
Συνέντευξη: ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Μοναχός Μιχαήλ Χατζηαντωνίου. Η φωνή του, αντίλαλος στην έρημο όπου έζησε στο Σινά για έντεκα ολόκληρα χρόνια, ίσως αποδεσμεύσει τους... εγκλωβισμένους του μοναστικού συστήματος. Ο αγιορείτης καλόγερος, μετά από δεκατέσσερα χρόνια στη Μονή Σίμωνος Πέτρα, υψώνει φωνή διαμαρτυρίας για όσα συμβαίνουν στην αθωνική πολιτεία. Ο μοναχός Μιχαήλ ζει σήμερα στα ορεινά της Κορινθίας μόνος και ήσυχος, σε ένα κελί που του έχουν διαθέσει κάποιοι ευλαβείς άνθρωποι. Εκεί συγγράφει τα βιβλία του: έχει εκδώσει δώδεκα έως σήμερα και πολλές από τις καταγγελίες του βρίσκονται και εκεί, καταγραμμένες και στοιχειοθετημένες.
Επιδεικνύουν απολυταρχική συμπεριφορά οι ηγούμενοι στα μοναστήρια του Αγίου Όρους;
«Στην αρχή, όταν εμφανίστηκαν, προέβαλαν εαυτούς ως χαρισματικές προσωπικότητες, οι οποίες κατά κάποιο τρόπο είχαν πάρει από το Θεό την αποστολή να δημιουργήσουν ένα καινούργιο μοντέλο μοναχισμού. Έτσι, γι’ αρκετό κόσμο οι προσωπικότητες αυτές εξέφραζαν ελπίδες και όνειρα. Προσπάθησαν, δημιούργησαν, οικοδόμησαν αδελφότητες, μοναστήρια, δραστηριοποιήθηκαν πάρα πολύ. Σημασία όμως έχει τι απέδωσε αυτή η δραστηριότητα. Και πάνω σ’ αυτό μπορώ να αναφέρω μία συζήτηση που είχαμε με το γερο-Παΐσιο. Το βασικό ερώτημα που με απασχολούσε ήταν το εξής: Γιατί η γενιά μου, σε επίπεδο μοναχών, ενώ παρουσίασε καλλιέργεια, κουλτούρα, ευαισθησία -σημεία πολύ θετικά για το γερο-Παΐσιο- δεν απέδωσε πνευματική καρποφορία;»
Χρησιμοποιούν «ειδικές» μεθόδους οι ηγούμενοι για να συνετίσουν ή να συμμορφώσουν το σύνολο των μοναχών;
«Νομίζω ότι πολλοί γέροντες ηγούμενοι αλλιώς ξεκίνησαν και αλλιώς κατέληξαν. Ήταν τελείως διαφορετικά όταν η αδελφότητα αριθμούσε έξι-εφτά μοναχούς και διαφορετικά όταν ο ίδιος γέροντας είχε περισσότερους μοναχούς. Το οργάνωσαν στην αρχή πατερικά, μοναχικά, είχαν βρει και μια παράδοση στο Άγιο Όρος.... Αργότερα όμως, όσο μεγάλωνε η αδελφότητα, άρχισαν να τη “στρατιωτικοποιούν”, να την αντιμετωπίζουν ως στρατόπεδο. Έπρεπε να μείνει η συνοχή, η τάξη· κι ένα καινούργιο στοιχείο που εμφανίστηκε, το οποίο ήταν καθοριστικό στη νοοτροπία αυτής της οργάνωσης: η βιτρίνα. Ήταν πάρα πολύ προσεκτικοί στο πώς θα εκφραζόμασταν, άσχετα πώς ζούσαμε και τι λέγαμε μεταξύ μας. Πώς θα φανούμε, πώς δεν θα “γρατσουνιστεί” η βιτρίνα μας, πώς δεν θα ακουστούν τα προβλήματά μας μέχρι τη Θεσσαλονίκη... Ήμουν παρόν σε διάλογο στη Σύναξη όταν τηλεφώνησε κάποιος Ηγούμενος και είπε ότι βρέθηκε ένας Ιβηρίτης (σ.σ.: μοναχός από τη Μονή Ιβήρων) νεκρός στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος ήταν ομοφυλόφιλος και είχε σχέση με δύο Ρουμάνους. Δεν μας ενόχλησε ιδιαίτερα, διότι μέσα σ’ ένα μεγάλο αριθμό μοναχών μπορεί να συμβαίνουν και τέτοια γεγονότα. Ο Ηγούμενος όμως που το έθιξε, ζήτησε απ’ την Ιερά Κοινότητα να εκδώσει χαρτί το οποίο θα ’λεγε, ότι ο συγκεκριμένος μοναχός δεν έχει καμιά σχέση με το Άγιο Όρος. Και ο παθών ήταν αγιορείτης πολλών δεκαετιών. Συζητιόταν τότε το θέμα και έλεγαν: “Πώς θα το πούμε αυτό, ο καθένας θα μπορεί να μας ανατρέψει, αφού δεν έχει διαγραφεί από τη Μονή... είναι κανονικός αγιορείτης”. Το πρόβλημα αυτό δείχνει ότι αρκετοί γέροντες σήμερα έχουν μεταφέρει το ενδιαφέρον τους στη βιτρίνα».
Ποια είναι τα προβλήματα πίσω από τη βιτρίνα; Στα βιβλία σας υποστηρίζετε ότι ποσοστό μοναχών παίρνει βαριά ψυχοφάρμακα, κατ’ εντολή μάλιστα του ηγουμένου.
«Ήταν και για μένα αυτό μια πάρα πολύ μεγάλη και λυπηρή διαπίστωση. Ήταν οδυνηρή η απόφαση ν’ αρχίσω να τα δημοσιοποιώ και να γράφω γι’ αυτά τα πράγματα. Το έκανα μετά από 25 χρόνια στο μοναχισμό, ενώ οι διαπιστώσεις μου είχαν γίνει πολλά χρόνια πριν. Μετά δε απ’ την έκδοση των συγκεκριμένων βιβλίων που αναφέρονται στα ψυχοφάρμακα, ήρθαν πολλοί μοναχοί και με διαβεβαίωσαν ότι αυτά που γράφω είναι πάρα πολύ ήπια σε σχέση με την πραγματικότητα που ισχύει στο Άγιο Όρος».
Αναφέρετε σ’ ένα από τα βιβλία σας ότι φαρμακοποιός από τη Θεσσαλονίκη, ο οποίος συνδεόταν πνευματικά με κάποιο μοναστήρι του Αγίου Όρους, ήρθε σε δυσχερέστατη θέση όταν ο ηγούμενος του ζήτησε με τις...κούτες, βαριά ψυχοφάρμακα.
«Να πούμε ότι αυτό το μοναστήρι είναι ο κατεξοχήν εκπρόσωπος της “νοεράς” προσευχής (σ.σ.: η συνεχής επανάληψη της φράσης “Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με τον αμαρτωλό”, η οποία οδηγεί σε φώτιση), που σημαίνει αυτό ότι εκπροσωπεί ό,τι πνευματικότερο μπορεί αυτή τη στιγμή να διαθέσει η Ορθοδοξία απέναντι στον σύγχρονο προβληματισμό».
Ποιο είναι αυτό το μοναστήρι, πατέρα Μιχαήλ; Και το περιστατικό με τις δύο κούτες ψυχοφάρμακα σε ποια Μονή συνέβη;
«Το περιστατικό αφορά τη Μονή Φιλοθέου και ο ηγούμενος που ήθελε τα ψυχοφάρμακα ήταν ο γέροντας Εφραίμ».
Μπορεί κάποιος να αντειπεί ότι η μισή Ελλάδα παίρνει ψυχοφάρμακα, αγχολυτικά ή οτιδήποτε άλλο.
«Δεν ανέχομαι αυτή την κατάσταση. Θα ήθελα ο καθένας να μπορεί να βελτιώσει με προσπάθεια την ψυχολογική και πνευματική του κατάσταση και να εξισορροπήσει την καθημερινότητά του. Αλλά ακόμη περισσότερο δεν μπορώ να το ανεχθώ από ανθρώπους που ήρθαν να ασχοληθούν με υψηλότερο τρόπο ζωής, επομένως να ξεπεράσουν ανθρώπινα στοιχεία και αδυναμίες και ν’ αποκτήσουν, όπως λέμε, αγγελικό βίο».
Το νηφάλιο και μειλίχιο ύφος, δηλαδή, πολλών μοναχών στο Άγιο Όρος, οφείλεται στην επίδραση των ηρεμιστικών μιλιγκράμ;
«Μπορώ να κάνω μια σύγκριση με τους βεδουίνους που έζησα στο Σινά 11 χρόνια. Εκεί ήμουν υπεύθυνος για κάποια ερημητήρια σε αρκετές δεκάδες χιλιόμετρα μακριά, και τους έβλεπα να λιάζονται μ’ ένα υπέροχο χαμόγελο, διότι χρησιμοποιούσαν χασίς. Ιερά φυτά τα λέγανε εκεί. Τα είχαν μέσα στην καθημερινή τους ζωή, σαν ντομάτες. Ήταν και αυτοί πάρα πολύ πράοι, ήπιοι, χαμογελαστοί, γλυκείς. Επομένως, δεν μου αρκούν οι εξωτερικές συμπεριφορές».
Επανερχόμαστε στα του Αγίου Όρους. Γράφετε στα βιβλία σας ότι ο ηγούμενος, προκειμένου ν’ ασκήσει ψυχοσωματικό έλεγχο, επιβάλει στους «αντιδραστικούς» μοναχούς και σε όσους αμφισβητούν τα λεγόμενά του, να λαμβάνουν κάθε βράδυ ισχυρή δόση ηρεμιστικού. Αληθεύει αυτό;
«Δεν είναι κανόνας αυτό που περιγράφετε, αλλά συμβαίνει. Ρώτησα μοναχό, που ήρθε προσκύνημα στο Σινά και συζητούσαμε: “Πώς πήρες ψυχοφάρμακο την πρώτη φορά;”. Εκείνος μου απάντησε: “Ήρθε ο επίτροπος (σ.σ.: επίτροπος είναι ο αντικαταστάτης του ηγουμένου), έβαλε πάνω στο τραπέζι ένα μπουκαλάκι και μου είπε: «Θα παίρνεις ένα χάπι το πρωί και ένα το βράδυ. Αυτό το στέλνει ο Γέροντας και πρέπει να το πιεις...»”. Όπως μου είπε ο νεαρός μοναχός, εκείνο το βράδυ έκανε “υπακοή” και ήπιε το φάρμακο. Συνεχίζοντας τη συζήτηση μαζί του, τον ρώτησα σε τι ποσοστό στο μοναστήρι του οι μοναχοί λαμβάνουν ψυχοφάρμακα. Και μου απάντησε: “Είναι πολύ μεγάλο...”».
Ο νεαρός μοναχός σας μίλησε για μεγάλα ποσοστά. Αναφερόταν στο μοναστήρι του ή γενικότερα;
«Αυτός μου είπε για το μοναστήρι του. Ποτέ δεν φανταζόμουν βέβαια ότι τα ψυχοφάρμακα θα έβρισκαν εφαρμογή σε τόσο μεγάλη κλίμακα. Υπήρχε γιατρός, που είχε διατελέσει στις Καρυές και είχε αναλάβει να τακτοποιήσει το φαρμακείο σε ένα μοναστήρι, ο οποίος είχε δει τις κούτες με τα ψυχοφάρμακα. Αυτός ο γιατρός αργότερα αποφάσισε να γίνει μοναχός».
Αφού είδε τις κούτες με τα ψυχοφάρμακα;
«Ναι, και μάλιστα σε αυτό το μοναστήρι που είχε τακτοποιήσει το φαρμακείο».
Ποιο είναι αυτό το μοναστήρι;
«Είναι γνωστή μονή, η οποία έχει στις τάξεις της πάνω από πενήντα μοναχούς».
Μπορείτε να γίνετε πιο συγκεκριμένος;
«Όχι, γιατί νομίζω ότι καταντάει πλέον προσωπική εμπάθεια. Είναι αδύνατο, δηλαδή, να μην το χαρακτηρίσουν έτσι, γιατί αυτούς τους μοναχούς τους ξέρω. Θα πουν ότι ο Μιχαήλ επιτέθηκε εναντίον μας προσωπικά. Δεν θέλω, αλλά εάν για κάποιο λόγο χρειαστεί, εάν π.χ. η Κοινότητα του Αγίου Όρους με καλέσει, τότε θα πω τα στοιχεία. Εκεί θα μπορώ. Δεν θέλω να γίνω τόσο πολύ συγκεκριμένος, ή ίσως δεν ήλθε ακόμη η ώρα... Η ευθύνη όμως γι’ αυτά μεταφέρεται στον Ηγούμενο και σε δυο-τρία πρόσωπα του περιβάλλοντός του, τα οποία επιβάλλουν όχι μόνο τον απολυταρχισμό, αλλά και τη ρουφιανιά και μεθόδους ταπεινές, χαμηλού πνευματικού επιπέδου. Υπάρχει κάποια ευθύνη, θα έλεγα ακόμη και νομική. Διότι το να μπει κάποιος χωρίς να παίρνει ψυχοφάρμακα και μετά από δέκα ή δεκαπέντε χρόνια να παίρνει ψυχοφάρμακα και να είναι μεγάλο το ποσοστό, ε, τότε, εάν η κοινωνία μας ήταν υγιής, δεν θα το ανεχόταν απλά και ήπια».
Υπάρχουν, δηλαδή, και τέτοια περιστατικά; Μπαίνει στο Άγιο Όρος κανείς υγιής και βγαίνει εθισμένος σε... καταπραϋντικές ουσίες;
«Ναι, πολλά... (χαμηλόφωνα και με αίσθηση ντροπής). Πρόσφατα μίλησε μαζί μου ένας πρώην μοναχός του Αγίου Όρους, ο οποίος μου είπε: “Θέλω να ψάξω για ένα κανάλι για να το πω. Δοκίμασαν τριάντα ψυχολογικά φάρμακα πάνω μου. Έζησα δεκαπέντε χρόνια απλά και φυσιολογικά. Πώς κατέληξα να γίνω πειραματόζωο;”».
Εσείς βλέπατε να διακινούνται κούτες στο Άγιο Όρος τα χρόνια που μονάζατε εκεί;
«Όχι, δεν τα ήξερα. Έβλεπα κουτιά αλλά δεν ήξερα τι περιείχαν ακριβώς».
Νομίζατε ότι ήταν απλά φάρμακα...
«Ναι. Με είχε στείλει, για παράδειγμα, μια φορά να αγοράσω φάρμακα ένας μοναχός όταν ήμασταν έξω. Μου είχε δώσει μια λίστα. Στο φαρμακείο, ο φαρμακοποιός με κοίταζε καλά καλά».
Σε φαρμακείο της Θεσσαλονίκης;
«Ναι. Με ρώτησε: “Για ποιόν τα θες τα φάρμακα αυτά;” και του είπα ότι τα ’θελα για έναν μοναχό. “Το ξέρετε, πάτερ”, μου είπε, “ότι τα φάρμακα αυτά είναι πολύ βαριά και δεν τα δίνουμε χωρίς συνταγή;”. Σκέφτηκα τότε ότι δεν θα είχε τα φάρμακα που ζητούσα και πήγα σ’ άλλο φαρμακείο, όπου μου είπαν ακριβώς τα ίδια. Όταν ρώτησα τι φάρμακα είναι επιτέλους αυτά που δεν μου τα δίνει κανείς, μου απάντησε ο φαρμακοποιός: “Πάτερ μου, αυτά δεν στα δίνω χωρίς συνταγή και χωρίς να γνωρίζω για ποιον προορίζονται γιατί είναι βαριά ψυχοφάρμακα...”. Εκνευρίστηκα λοιπόν πολύ με τον μοναχό που με είχε στείλει».
Σε άλλη κουβέντα, πατέρα Μιχαήλ, μου έχετε αποκαλύψει ότι πολλοί αγιορείτες επισκέπτονται συχνά ψυχίατρο. Είναι γεγονός;
«Στη Θεσσαλονίκη είναι ο πρώτος. Ασκεί θεραπευτική, γνωρίζει πολύ καλά τη νοοτροπία των μοναχών κι είναι πολύ οικείος μαζί τους. Πηγαίνουν σ’ αυτόν πολλοί μοναχοί και τους αρχίζει πάντοτε μιλώντας τους περί ακτίστου φωτός (σ.σ.: ένδειξη της παρουσίας του Αγίου Πνεύματος που περιβάλλει τους πνευματικούς μοναχούς με μια λάμψη) και νοεράς προσευχής».
Ο ψυχίατρος επισκέπτεται ο ίδιος το Άγιο Όρος ως θεράπων ιατρός;
«Ναι, θεραπεύει και στο Άγιον Όρος, αλλά τον επισκέπτονται οι μοναχοί και στη Θεσσαλονίκη για πιο ολοκληρωμένη αγωγή. Υπήρξε περιστατικό όπου μοναχός πήδηξε από το μπαλκόνι του και τον ανέσυραν εκεί, σ’ ένα παραλιακό μοναστήρι. Ευτυχώς έζησε...».
Εφόσον το περιστατικό ανήκει στο παρελθόν, μπορούμε να το γνωστοποιήσουμε;
«Κι όμως δεν έγινε ποτέ γνωστό».
Σε ποιο μοναστήρι είχε γίνει αυτό;
«Στα πρώτα, όπως πάει το καραβάκι... Εμένα, όμως, με απασχολούν κάποια συγκεκριμένα ερωτήματα: 1ον. Γιατί ένας μοναχός να μην έχει τη δυνατότητα να φύγει από ένα χώρο όπου φθάνει σε αδιέξοδο - γιατί μιλήσαμε πριν για απολυταρχισμό. 2ον. Εάν ένας μοναχός κάνει απόπειρα αυτοκτονίας, έχει δικαίωμα ο ηγούμενος να τον κρατήσει κοντά του; Δεν νομίζω. Ξέρουμε ότι όλοι γινόμαστε μοναχοί για να διεκδικήσουμε ένα δικαίωμα, ν’ αναπαύσουμε την καρδούλα μας, να ικανοποιήσουμε μια πνευματική λαχτάρα, μια δίψα που έχουμε στη ζωή. Πώς φθάνουν αυτά τα παιδιά σ’ αυτό το τραγικό σημείο και πώς δεν γίνεται θέμα;».
Υπάρχουν πολλές απόπειρες αυτοκτονιών στο Άγιο Όρος;
«Γνωρίζω ένα περιστατικό. Μοναχός έχει αυτοπυρποληθεί».
Ποια χρονιά έγινε αυτό;
«Το 1994 περίπου».
Συνέβη σε μοναστήρι ή σε σκήτη;
«Σε μοναστήρι. Στις σκήτες είναι πιο ήπια τα πράγματα. Αν και βλέπουμε ότι και αυτά τώρα, τα μεγάλα παραδοσιακά καλιά στις Σκήτες, επειδή είχαν λειψανδρία, απέκτησαν και αυτά γέροντα, αυστηρή ζωή, πρόγραμμα και τάξη... κι έλυσαν το πρόβλημα».
Ποιος ευθύνεται τελικά για όλα αυτά που συμβαίνουν στο Περιβόλι της Παναγίας;
«Ευθύνονται και οι δύο πλευρές (σ.σ.: εννοεί και τους ηγουμένους και τους μοναχούς). Περισσότερο, όμως, νομίζω ενοχοποιείται η κεφαλή, αφού έχει τη δυνατότητα να εξυγιάνει τον προσερχόμενο, διότι ο προσερχόμενος έρχεται και παραδίδεται σ’ αυτόν με μια εμπιστοσύνη σχεδόν απόλυτη. Θα ήθελα να δω και περιπτώσεις κάποιων προσωπικοτήτων υγιών, ανοιχτόμυαλων, ελεύθερων, να δραστηριοποιούνται χωρίς κόμπλεξ, καταπιέσεις κτλ. Αυτό δεν το έχουμε δει ακόμα...».
Το θέμα των ψυχοφαρμάκων έχει τεθεί ποτέ στη σύναξη της Ιεράς Κοινότητας;
«Απ’ ό,τι ξέρω, όχι».
Μόνο το θέμα των ομοφυλοφιλικών σχέσεων τέθηκε, όποτε και εάν προέκυψε κάποιο κρούσμα...
«Πολλά κρούσματα - και μάλιστα, πριν από λίγο καιρό, ένας παλιός μοναχός αγιορείτης με αποκάλεσε UFO και ότι με περίμενε λίγο πιο έξυπνο. Γιατί υπήρχαν παρέες στις Καρυές, ή σε κάποιο κελί, όπου συναντιόμασταν γνωστοί μοναχοί και περίμεναν πότε θα φύγω για να εκδηλωθούν πιο ελεύθερα οι άνθρωποι. Τους αντιμετώπιζα όλους τόσο φυσικά που τους μπέρδευα. Με ρώτησε λοιπόν ο μοναχός: “Καλά, δεν καταλάβαινες τίποτε από αυτά που γινόντουσαν;”. Και συνέχισε στο ίδιο ύφος: “Τον τάδε μοναχό τον υποψιάστηκες ποτέ σου; Να σου πω ότι υπάρχει και κασέτα η οποία έχει καταγεγραμμένες συνομιλίες”. Απάντησα: “Μα ήμασταν φίλοι μ’ αυτόν που μου λες τόσα χρόνια. Πότε έγιναν αυτά;” Και μου αποκρίθηκε: “Γι’ αυτό σε αποκαλώ UFO”. Ναι, ζητήματα ομοφυλοφιλίας τέθηκαν στη Σύναξη, αλλά δεν πιστεύω πλέον σ’ αυτό το θεσμό, ότι μπορεί να μιλήσει έντιμα, ειλικρινά, με κόστος, διότι είδα πολλά χρόνια, δεκαετίες, η προτεραιότητά τους να είναι η βιτρίνα τους και -μπορώ να πω- κάποια στιγμή και η οικονομία τους. Όχι οικονομία με τον εκκλησιαστικό όρο, αλλά οικονομία “πρακτική”, δηλαδή κουκούλωμα των πάντων».
Πατέρα Μιχαήλ, θέλετε να συμπληρώσετε κάτι;
«Θέλω να υπογραμμίσω ότι τα παιδιά σήμερα στο Άγιο Όρος (σ.σ.: εννοεί τους μοναχούς) είναι πολύ καλά παιδιά. Τα αγαπάς, σε κοιτάζουν με καθαρή ματιά. Μιλάω για την πλειοψηφία, γιατί οπωσδήποτε υπάρχει κι ένας πολύ μικρός αριθμός μοναχών που δεν έχουν καθαρή καρδιά. Είπαμε, το μεγάλο μερίδιο ευθύνης το φέρουν οι κεφαλές...».
Κυριακάτικη (ένθετο περιοδικό έψιλον: Τεύχος 524)
***********************************************************************************
(Για ελληνικά πάτε στο CC και ενεργοποιήστε το Transcribe Audio και μετά ξανά στο CC επιλέξτε το Translate Captions και από το κόκκινο ορθογώνιο, κυλίστε το μέχρι να βρείτε τα Ελληνικά.)
Image by net_efekt via Flickr
