- "Αλήθεια, τί είναι αλήθεια;" Πόντιος Πιλάτος.
Πολλά λέγονται για το καλό, το κακό και τις σχετικές φανταστικές παραμυθολογίες θεότητων, πνευμάτων, και ανθρώπων.
- Η κοινωνική διάσταση του αγαθού και ο εγκέφαλος μας.
Στη πραγματικότητα όμως ο άνθρωπος ξεχωρίζει από πολλά άλλα ζώα μικρότερα, μεγαλύτερα, νεότερα ή αρχαιότερα, λόγω της κοινοτικής του συμπεριφοράς. Αλλά δεν είναι το μόνο ζώο που ζει και δημιουργεί κοινότητες.
Η μεγαλύτερη και μοναδική ικανότητα των ανθρώπων να έχουν όχι μόνο κοινότητες αλλά και κοινωνίες (κοινός νους), είναι η ικανότητα που έχει γίνει έμφυτη στον άνθρωπο και του προσδίδει την αίσθηση των ενεργειών και καταστάσεων που βιώνουν άλλοι συνάνθρωποι του χωρίς αυτός σωματικά να δέχεται ερεθίσματα. Αυτή η ικανότητα είναι μερικώς και κατά το μέγιστον στο μετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου μας. (Frontal Lobe).
Η λοβοτομή που ήταν σύνηθες φαινόμενο των δύο περασμένων αιώνων, είχε βασιστεί στη πίστη ότι εκεί κρύβεται το κέντρο της κακίας των εγκληματιών, και με μια παρέμβαση μέσω της μύτης ή και δίπλα από τα μάτια των "κακοποιών" , αποκόπτανε τον μετωπιαίο λοβό και περιμέναν να βρούν κλινικά αγαθούς ανθρώπους να επιστρέφουν στην κοινωνία.
Αλλά οι φαντασιώσεις δε πάνε πολύ μακρυά εκτός και αν είναι μέρος ενός θρησκευτικού, δογματολογικού, δικτατορικού ή πολιτικού συστήματος.
- Ο κοινωνικός μας εγκέφαλος.
| A rotating animation of the human brain showing the left frontal lobe in red within a semitransparent skull. The anterior cingulate cortex (ACC) is sometimes also included in the frontal lobe. Other authors include the ACC as a part of limbic lobe. (Photo credit: Wikipedia) |
Αυτό το τμήμα του εγκεφάλου, δέχεται σήματα από όλες τις αισθήσεις του ανθρώπου από το εξωτερικό αλλά και από το εσωτερικό του περιβάλλον και συμπαθεί, χαίρεται, φοβάται, αγριεύει κλπ. με τις τηλεαιθήσεις του. Η μόνη λογική πύλη που κάνει τον τηλεαισθανόμενο να καταλαβαίνει ότι δεν είναι αυτός που τα παθαίνει όσα τηλεαισθάνεται, είναι το κέντρο λήψης αισθήσεων από το δικό του σώμα. Εάν σε οποιαδήποτε περίπτωση υπάρχει ένα ναρκωμένο μέρος του σώμα
τος μας και τηλεαισθανθούμε ότι κάποιος άλλος παθαίνει κάτι στο δικό μας μουδιασμένο μέλος, ο εγκέφαλος μας θα δεχθεί το ίδιο μέγεθος και ποιόν των αισθήσεων που τηλεαισθανόμαστε ότι δέχεται ο πάσχων. (VS Ramachandran on your mind).
- Προδιάθεση και εμπειρίες.
Άρα η προΰπαρξη των αναμενομένων αποτελεσμάτων μιας αίσθησης είναι καταγεγραμένα σε κάποιο σημείο του εγκεφάλου μας (λόγω προηγούμενης εμπειρίας στη μνήμη), και έτσι ο μετωπιαίος λοβός στη περίπτωση που δεν επικοινωνεί με το σώμα μέσω λειτουργούντων νεύρων αίσθησης και ελέγχου, αναζητά τις αναμενόμενες αισθήσεις στη μνήμη των εμπειριών μας, και τις αναπαράγει στον υπόλοιπο εγκέφαλο. Έτσι εξηγείται και η έλλειψη φόβου των παιδιών προς τη φωτιά ή την πτώση , αφού δε υπάρχει γνώση και εμπειρία του φαινομένου στις αισθήσεις του παιδιού. Υπάρχουν όμως άλλες αισθήσεις που μπορούν και να προ-καταγράφονται γενετικά και όχι εμπερικά.
Το θυμικό μέρος του εγκεφάλου προσδιορίζει το εύρος των θυμίσεων (εμπειριών ως κατανοημένα με το προσωπικό τρόπο ανάλυσης γεγονότων) , και περιβάλλεται από το εγώ (επι-θυμία ως ότι επιβάλλεται στο θυμικό). Οι επιθυμίες, τα γεγονότα και οι αναμνήσεις κατά τον ιδιαίτερο προς τον καθένα τρόπο, διαφέρουν ως προς το επίπεδο παρατήρησης, καταγραφής, κατανόησης και μνημόνευσης των εξωτερικών γεγονότων, και ως προς τις επιθυμίες, οι άνθρωποι έχουν προσωπικές βλέψεις και προτεραιότητες διαφορετικές πιθανώς για κάθε διαφορετική στιγμή, πράγμα που κάνει αδιανόητη την πρόβλεψη μεθόδων επίτευξης μια επιθυμίας, αφού χρειάζεται όχι μόνο να ξέρουμε τις επιθυμίες του ανθρώπου εκείνη τη στιγμή αλλά και τις ικανότητες του τότε, σε σχέση με τις δυνατότητες που προσφέρει το περιβάλλον του στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή.
Όλες οι παραπάνω ιδιότητες είναι μοναδικές και στιγμιαίες εκφράσεις της συμπεριφοράς των ανθρώπων.
Έτσι μια κοινωνία ανθρώπων είναι κάτι παραπάνω από το σύνολο των ατομικών ικανοτήτων της ομάδας, αλλά με την συλλογική ζωή, παρατήρηση και ενδιαφέρον που εκδηλώνεται από τα μέλη του συνόλου, έχουμε και τη γνώση και κοινωνική ικανότητα που δεν ανήκει σε συγκεκριμένο άτομο ή σε ένα υποσύνολο της κοινωνίας, αλλά είναι χαρακτηριστικό του κοινωνικού συνόλου. Δηλαδή στο μικροκοινωνικό επίπεδο οι άνθρωποι μπορεί να είναι ευάλωτοι και αδύναμοι, αλλά στο μακροκοινωνικό επίπεδο κάθε άνθρωπος έχει δυνατότητες και βοηθήματα που ανήκουν στο κοινωνικό σύνολο στο οποίο συμμετέχει.
- Πολίτης ή ιδιώτης;
Αυτό είναι και το νόημα της πόλεως (των πολλών συμμετεχόντων) όπου οι μη συμμετέχοντες χαρακτηρίζονταν ως ιδιώτες (στα αγγλικά η φράση έχει ακόμα την εξεφτιλιστική σημασία της - idiot ).
Άρα το χαρατηριστικό του ανθρώπου είναι η κοινή συμμετοχή και κατανόηση στα κοινά θέματα και επιθυμίες.
Το αγαθό άρα και καλό των ανθρώπων ήταν πρωταρχικά η κοινωνική προσφορά δια μέσου της ιδωτικής προσφοράς.
Το πονηρό και κακό ήταν ο εγωϊστικός τρόπος συμπεριφοράς και η τοποθέτηση των προσωπικών επιθυμιών σε ανώτερη ή και μοναδική προτεραιότητα από τις κοινές επιθυμίες και επιδιώξεις.
- Προαίρεση, συμμετοχή και προτεραιότητα βουλήσεων.
Το "κακό" όμως δεν εμφανίζεται μόνο ως ατομικός εγωϊσμός. Κάθε είδους διαχωρισμός και επιλεκτική διχοτόμηση σε νοητικό επίπεδο προς χάριν ενός μέρους και προς ζημία των άλλων μερών του κοινωνικού συνόλου, είναι ένα είδος ομαδικού εγωϊσμού και κακίας, όταν έχουμε κριτήριο ως αγαθή συμπεριφορά την βοήθεια όλων των μελών αδιαχώριστα του κοινωνικού συνόλου.
Παραταξιακές επιθυμίες, κομματικές βλέψεις, εθνικιστικές επιδιώξεις, δερματικές χρωματικές επιλογές, θρησκευτικές διαφοροποιήσεις, πλουτοκρατικές ή εργατικές παρατάξεις και συντεχνίες, γεωγραφικές διχαστικές γραμμές, οικογενειακές προτιμήσεις, γενεαλογικές διαχωριστικές κατατάξεις, όλες αυτές αλλά και άλλες πολλές συμπεριφορές έχουν το χαρκτηριστικό του ομαδικού εγωϊσμού, άρα και της αρνητικής (κακής;) επιρροής τους μέσα στα κονωνικά σύνολα που δραστηριοποιούνται.
Το αγαθό κοινωνικό σύστημα διαβίωσης θέλει να βλέπει τη κοινωνική ομάδα να συμμετέχει προς το κοινό αλλά και το ομαδικό και ιδιωτικό συμφέρον, βάζοντας ηθικά όρια στις ομαδικές βλέψεις να μη βλάπτουν το κοινό αγαθό, και όρια στις ιδιωτικές βλέψεις να μη βλάπτουν ούτε το ομαδικό αλλά πολύ περισσότερο το κοινό αγαθό.
Τα άτομα με "ελεύθερα" ή ανύπαρκτα ηθικά όρια, δε δέχονται ή δε κατανοούν τα όρια των συμφερόντων του ατόμου, της ομάδος και του συνόλου. Αυτά τα άτομα είτε είναι ψυχολογικώς ατομικά παθογενή, είτε κοινωνικώς παθογενή. Η ψυχοπάθεια αλλά και η κοινωνιοπάθεια είναι αρνητική (κακή;) λοιπόν κατάσταση ενός ατόμου μέσα στο κοινωνικό σύνολο.
Η συμπεριφορά πολλών ανθρώπινων κοινωνικών συνόλων, από τις πρώτες μορφές κοινωνικής ζωής που υπήρξαν, περιφέρονταν γύρω από το τι είναι κοινωνικά αποδεκτό. Και η ατομική ικανότητα από τη πλευρά της επιρρέαζε το κοινωνικά αποδεκτό. Το άτομο και η κοινωνία είναι συγκοινωνούντα δοχεία που αλληλοεπιρρεάζονται σε διαφορετικούς βαθμούς.
- Ο Ελληνισμός ως πλαίσιο κατανόησης και καταγραφής του περιβάλλοντος.
Η έλλειψη επιστημονικής κατανόησης του περιβάλλοντος σε συνδιασμό με την ανάπτυξη παρατηρητικότητας του ανθρώπου ως κοινωνικό άτομο, έδωσε χώρο και έδαφος κατασκευής αποριών από τους νέους και γέμισμα των αναζητήσεων προς απαντήσεις, με φαντασιώσεις και πιθανολογήσεις από τους μεγαλύτερους τους.
Ο Ελληνισμός μέσα από πολλές ατομικές προσπάθειες επιστημόνων και φιλοσόφων, έδωσε το δρόμο της επιστήμης στις κοινωνίες με την δημιουργία σχολών όπου ο πανεπιστήμων Έλληνας ήταν ο δια βίου μάθησης, μαθητής και διδάσκαλος της σχολής. Ήταν η αρχή του τέλους της δεισιδαιμονίας και άλογου θρησκευτισμού.
- Η εξελικτική θεώρηση των θρησκειών.
Στις αρχαίες κοινωνίες, οι φαντασιώσεις και οι πιθανολογήσεις των γεροντότερων που πέρασαν από γενιά σε γενιά έγιναν θρύλοι, παραμύθια, έπη, σημεία αναφοράς, στιγμές αναμήσεων, εορτές και στο τέλος θρησκείες. Κανένας ποτέ δε ρωτά εάν τα έπη, οι θρύλοι, και τα κοινώς γνωστά παραμύθια αν είναι πουθενα κοντά στη πραγματικότητα.
Έγιναν σεβάσμια όπως και οι γέροντες που τα διηγούνται. Ο μετωπιαίος λοβός είναι η μηχανή αντιγραφής συμπεριφορών στις κοινωνίες των ανθρώπων.
Ξέχασαν οι άνθρωποι ότι ο μετωπιαίος λοβός είναι χρήσιμος, αλλά όχι από μόνος του. Έχουν μάθει να ζουν εύκολα χωρίς τη κριτική σκέψη και χρήση του υπόλοιπου εγκεφάλου, χωρίς ευθύνη , γεμάτοι οκνηρία. Η οκνηρία και η προσωρινή ευκολία έγιναν οι μεγάλες πηγές εγωϊσμού στις κοινωνίες. Ο σεβασμός προς τους άρχοντες και ιέρακες των κοινωνιών, έδωσαν ένα υποσυνείδητο μήνυμα στους "διοικούμενους" πολίτες: οι άρχοντες όχι απλά έχουν τη δύναμη να δίνουν λύσεις, αλλά και οι πολίτες να αναθέτουν την πρωτοβουλία της επίλυσης στους άρχοντες και ιέρακες. Οι κάτοικοι από πολίτες έγιναν υπήκοοι (υπάκουοι) των αρχών. Τα προβλήματα που "λύνουν" οι άρχοντες δεν είναι πλεόν μόνο πολιτικά αλλά και μεταφυσικά, ιδεολογικά και θρησκευτικά.
Οι θρησκευτικοί άρχοντες συνεργάζονται με τους πολιτικούς των κοινωνιών. Και οι δύο ομάδες ατόμων έχουν κοινά χαρακτηριστικά το ότι προσπαθούν να πουλήσουν την ιδέα ότι ξερούν τα πάντα, ότι έχουν λύσεις για όλες τις απορίες και φαντασιώσεις των ατόμων του κονωνικού συνόλου. Ζητούν τώρα θυσίες, προσφορές, αφιερώσεις και σύνταξη των ατόμων σε ιδιολογίες τώρα, αλλά οι ανταποδόσεις και αποπληρωμές των υποσχέσεων τους, θα έλθουν στο εγγύς ή απώτερο μέλλον, ή ακόμα και σε επόμενες φανταστικές ζωές !!! Αυτοί έχουν ένα στημένο τρόπο προώθησης πωλήσεων και ένα ωραίο όνειρο που όμως δε παύει να είναι όνειρο. Το κατάστημα πώλησης ονείρων θα ήταν κλειστό εάν δεν υπήρχαν πελάτες που δίνουν αρκετά εισοδήματα στους πωλητές ονείρων.
Τα όνειρα περί μέλλουσας ζωής, εμφανίστηκαν στις ανθρώπινες κοινωνίες την ίδια στιγμή που ο άνθρωπος ένοιωσε κάποιον συνάνθρωπο του να πεθαίνει, και να μην έχει άλλο ξεχωριστό μέλλον για τον εαυτό του. Ο τρόμος και ο φόβος της θανατικής μετάλλαξης του εγώ προς την πορεία του ήμουν, θέλησε ο άνθρωπος να τη παραπλανήσει στη δική του αλλά και στη κοινωνική του ομάδα ως κάτι προσωρινό και όχι μόνιμο. Ήταν το έναυσμα της παραλογικής έκφρασης του εγωϊστικού ενστίκτου ότι αφού καταλαβαίνω ότι υπάρχω, αρνούμαι να δεχθώ ότι δε θα υπάρχω μετά. Οι θρησκευτικές αναζητησεις ξεκίνησαν, και έτσι τα πρώτα θρησκευτικά σημεία του ανθρώπου εμφανίστηκαν, έχοντας μόνιμους αντιπροσώπους μεταξύ θεϊσμού (θεός, θέος, δέος, δέησις) και ανθρώπων.
- Τα φόρτωσε όλα στο γάιδαρο.
Οι άνθρωποι τείνουν να θέλουν να φορτώσουν τα προβλήματα τους στους άλλους. Ενώ οι ίδιοι με τη προσωπική τους εργασία θα μπορούσαν να αφιερώσουν αρκετές ώρες στην επίλυση των δικών τους προβλημάτων, προτιμούν να αναθέσουν τα προσωπικά τους προβλήματα σε άλλους όπου θα έχουν πιθανώς περισσότερη εμπειρία αλλά πολύ λιγότερο χρόνο για κάθε ιδιωτικό πρόβλημα μειώνοντας τις πιθανότητες λύσεις και αυξάνοντας τους χρόνους πιθανής επίλυσης των. Και δε θα αναφέρω το χρηματικό κόστος, ακόμα και οι προσευχές γίνονται επί πληρωμή ! Πόσο μάλλον τα φοροτεχνικά, νομικά και διοικητικα θέματα της κοινωνικής συμμετοχής !!!
- Ο Εγωιστής "Ιανός" (κλοπή και ψεύδος).
Η κλοπή και το ψεύδος είναι τα δύο πρόσωπα του ενός και μόνου εγωϊσμού. Κάποτε οι άνθρωποι συναντούν το ψεύδος πριν από τη κλοπή εναντίον τους, ως παραπέτασμα παραπλάνησης και επίτευξης της κλοπής, και κάποτε βλέπουν τη κλοπή να ακολουθείται από το ψεύδος για να παραπλανήσει τα θύματα και να αποφύγει τη τιμωρία ο άδικος και παράνομος άνθρωπος.
Ο κλέφτης είναι πάντα ψεύτης, όπως και ο ψεύτης είναι πάντα κλέφτης - τουλάχιστον της αλήθειας αν δε προλάβει να κλέψει χρήμα, δόξα, θέση, κύρος ή ότι άλλο δεν του αξίζει πραγματικά.
Ο κλέφτης και ο ψεύτης είναι εγωϊστής και άρα εχθρός του κοινωνικού συνόλου, άρα και "κακός" μέσα στο αναφερόμενο σύστημα καθορισμού του αγαθού και του πονηρού.
- Η μεμβράνη του εγωισμού που διαχωρίζει το καλό από το κακό.
Ο εγωϊσμός είναι η αίσθηση που δέχεται ένας ζωντανός οργανισμός που περιγράφει τα όρια του "εγώ" (εαυτού), εσωτερικού και του οτιδήποτε εξωτερικού αισθήματος. Από την απλή μονοκύταρη αμοιβάδα μέχρι και το μεγαλύτερο ζωντανό του πλανήτη, μια μεμβράνη (επιδερμίδα) χωρίζει το εγώ από το οτιδήποτε άλλο. Η προστασία και η διαφύλαξη των συμφερόντων εντός της μεμβράνης λέγεται εγωισμός, χωρίς να περιγράφεται ως αγαθή ή μη πράξη.
Πολλές φορές όμως η προστασία του "εγώ" γίνεται μέσα στα όρια μιας ακόμα μεγαλύτερης "μεμβράνης". Από την ανθρώπινη ύπαρξη με τα συνεργαζόμενα δισεκατομμύρια κύταρα που αλληλοεξαρτώνται και αλληλοϋπάρχουν μέχρι τις φάλλαγγες που προστατεύονται στα συμπλέγματα των ασπίδων και σαρισών των οπλιτών, βλέπουμε ότι ο εγωισμός είναι ελαστικός στον όγκο του αλλά πάντα προσδιορίζεται εντός ενός πλαισίου "μεμβράνης".
Και παραμένουν οι απορίες:
- Τι τελικά είναι εγωισμός;
- Τι είναι καλό ή κακό;
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου